و این را هم بدانم که مردم با مال حضرت خدیجه سلام الله علیها سفرهای تجارتی به کشورهای مختلف می نمودند و بزرگترین قافله قافله ی حضرت بود.

و کانت علی الخط قافله خدیجه – لم تکن الاولی بین القوافل؛ لا بجودۀ رحالها و لا بانتظام سمتها.

و لطمالما نظم عقدها (میسرۀ) فعرج بها علی یثرب لیمسح عن اوراکها او حال الغبار، و ینفض عن کتفیه و عثاء السفر، لیعود فیستأنف السیر فی قلب البوادی علی حد و اصم، ناشف الخفّ، یابس الوتر، لینکب فی وادی سرحان مستأنسا بنسیمات رطیبه تنزلق الیه علی طول هذا الساحل المتاخم للبحر الاحمر، لیشرف – بعد طول عناء- علی البواسق الغوطیّۀ و ا لمخامل السندسیه التی تفترشها بلاد الشام.

اجل- الم تکن قافله خدیجه القافله الاوی بین مکه و الغوطه، او بین مکه و العراق، فطالما شاهد وادی الرمّه و بریدۀ نجد خطوط القوافل منساقۀ علی حد و رتیب تساجلته اودیۀ الجزیرۀ و استعذبته آذان الابل.

و لکن قافلۀ خدیجه هی القافله التی ستصبح عین القوافل، هی التی ستفقه معنی الانفتاح، هی التی ستنتقل بالاحتکاک من مفهومه التجاری المادی المحدد الی انطلاقه الخیر الواسع المفتوح- الی المدی الرجب- الی المدی الارحب الذی یوسع اجواء الجزیرۀ.

اجل- اجواء الجزیرۀ- الجزیرۀ- الجزیرۀ بالذات، الواسعۀ، المفتوحۀ، الهائمۀ الحدود- المترامیۀ الاطراف: من خلیج العدن الی الخلیج الفارسی، الی خلیج العقبۀ- من حضرموت، الی الاحقاف- الی الربع الخالی، الدهماء، الی الحجاز، الی تیماء النفوذ... مع کل ما فیها و ما علیها من عشائر و قبائل و انماط عیش و وراثات تقالید.

کل ذلک الوسع کان اشیق من ان یجمع شعباً و یسبغ علیه لوناً مجتمعیاً سمح الاهاب رتیب القیافه.(1)

و مأموران حضرت خدیجه سلام الله علیها صادر کننده و وارد کننده ی محصولات بوده اند.(2)

--------------------------------------------

1- فاطمه الزهراء وتر فی غمد، ص 56.

2- السیره النبویه فی ضوء القرآن و السنه، «دراسه محرره، جمعت بین اصاله القدیم و جده الحدیث»، ج1، ص 99.