امیرمؤمنان علیه السلام در چکامه ای که به عنوان سوگنامه ی حضرت خدیجه سلام الله علیها سروده اند، از او به عنوان «سیدۀ النسوان»، (بانوی بانوان) تعبیر کرده اند.(1)

امام صادق علیه السلام نیز از او به «سیّده قریش» یاد کرده اند.(2)

اسماء بنت عمیس نیز او را «سیده نساء العالمین» می خواند.(3)

و در عهد جاهلی او را «سیده نساء القریش» می خواندند.(4)

--------------------------------------------

1- مناقب آل ابی طالب، ابن شهر آشوب، ج4، ص 70.

2- قرب الانساد، حمیری، ص 325.

3- فاطمه الزهرا من المهد الی اللحد، قزوینی، ص 145.

4- شرح مواهب اللدنیّه، زرقانی، ج1، ص 199.

همسران پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و در رأس آنها حضرت خدیجه سلام الله علیها در منطق قرآن «ام المؤمنین» لقب یافته اند.(8) ولی به تصریح پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وی برترین و بهترین آنان می باشد.(2)

-----------------------------------------

1- احزاب/ 6.

2- الانوار الساطعه، ص 226.

خداوند منّان به حضرت عیسی علیه السلام وحی فرمود که نسل پیامبر آخرالزمان از بانوی مبارکه است.(1)

عبدالله بن سلیمان نیز این معنی را از «انجیل» روایت کرده است.(2)

---------------------------------------------------

1- کحل البصر، ص 70.

2- بحارالانوار، ج 43، ص 22.

در فرازی از زیارتنامه ی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به هنگام درود بر زوجات طاهرات، از حضرت خدیجه سلام الله علبها به عنوان «الصدیقه» تعبیر شده(1) و این واژه در قرآن یک بار به کار رفته و آن هم در مورد حضرت مریم سلام الله علیها(2) و حضرت صادق علیه السلام آن را به معنای معصوم بیان فرموده است.(3)

-------------------------------------

1- بحارالانوار، ج 100، ص 189.

2- مائده/ 75.

3- سرچشمه کوثر ام المؤمنین خدیجه ی کبری، ص 13.

یکی از القاب حضرت خدیجه علیها السلام طاهره می باشد.(1)

از برجسته ترین لقب های دخت فرزانه حجاز این بود که پس از پشت سر نهادن دوران کودکی و نوجوانی و پس از رشد جسمی و عقلی و پس از خودسازی و خودشکوفایی، نخست از سوی چهره های برجسته و درست اندیش خاندان خویش، و آن گاه از سوی قریش و مردم مکه، به واژه ی «طاهره» یا پاک سرشت و پاک منش مفتخر گردید؛ چرا که آن دختِ خرد و پروا با این که در میان ناز و نعمت و اعتبار خانوادگی و امکانات گسترده ی زندگی و زرق و برق مادی بود، و این ها آفت جان بسیاری از چنین خانواده ها و نسل جوان آنها می گردد، این امکانات و نعمت ها هرگز نتوانست آن جوان نواندیش و کمال جو و پاک منش را دستخوش غفلت و مستی زر و زور و یا جوانی و انگیزش های ناپخته و ناسنجیده آن سازد و از مرز معنویت و کمال طلبی بیرون برد.

از سوی دیگر او با این که در خاندان و فامیل ثروتمند و پراعتباری ولادت یافته و رشد کرده بود، و در محیط آن روز مکه و حجاز، دختران و زنان اشراف و صاحب اعتبار و امکانات، در شب نشینی های پرخطا و آکنده از لغزش و گناه برگرد هم می نشستند و خود را با انواع کارهای بیهوده و حقار تبار و خوشگذرانی های گناه آلود سرگرم می ساختند، آن دختِ معنویت و اندیشه، نه در نشست های زنان و دختران فامیل و آشنا – جز در صورت پیش بینی و امید امکانِ ایجاد دگرگونی مطلوب و مترقی در اندیشه ها و منش ها و رفتارها – شرکت می جست و نه لحظه ای روش منحط جامعه و دنیای تیره و تار و واپسگرای خویش را می پسندید، و نه ذره ای به آداب و رسوم رایج واپسگرایان حاکم د ل می داد؛ بلکه او به صورت معجزه آسایی در آن محیط پر وسوسه و پر لغزش و خطر، به گونه ای پاک سرشت و پاک روش و پاک منش و امانتدار و درستکار و قدرتمند می زیست که آشنا و بیگانه او را پاک و پاکیزه می خواندند و هرگاه زن یا دختری هوای کمال و معنویت می نمود، به سوی سرای خدیجه سلام الله علیها می شتافت و از اندیشه ی بلند و منش پاک، اخلاق انسانی و روش مترقی، دانش و خِرد و تجربه و هنر و قدرت مدیریت او الهام می گرفت و درس می آموخت.

او نیز در آن فضای بسته و غبار گناه و عقب ماندگی گرفته، برای خود راه و رسم و نشست و شاگرد و یار و یاورانی داشت، اما در سرای او و حلقه‌ی هواداران و یارانش، نسیم معنویت و کمال می وزید و سخنان جدی و آموزنده بر زبان ها رانده می شد، عطر اخلاق و رایحه ی عرفان، مشام جان را عطرآگین می ساخت، و هرگز بافته ها و حرکات جلف و ناشایست در محفل و سرای او بر زبان کسی جاری نمی شد.(2)

دانشمندان در کتب خود نوشته اند:

«و کانت فی الجاهلیۀ الطاهرۀ؛ خدیجه سلام الله علیها در روزگار تیره و تار جاهلیت نیز، باک روش و پاک منش یا «طاهره» بود.» (3)

و دیگری می نویسد:

«وَ کانَت خدیجه تُدعی فی الجاهلیۀ الطاهرۀ؛ نامش در جاهلیت طاهره بوده است.» (4)

قال عمر رضا کحالۀ:

من بیت مجد و سؤدد و ریاسۀ، فنشأت علی التخلق بالاخلاق الحمیده، و اتصفت بالحزم و العقل و العفۀ، حتی دعاها قومها فی الجاهلیۀ الطاهرۀ.(5)

در مواهب اللدنیه آمده است که خدیجه رضی الله عنها به واسطه ی اینکه کارهای زنان دوره ی جاهلی را انجام نمی داد و از همه ی آلودگی ها پاک بود به طاهره معروف شد.(6)

یکی از دانشمندان اهل سنت در این مورد می نویسد:

«و کانت تدعی فی الجاهلیه باطاهره لشدۀ عفافها ...»

خدیجه در روزگار تیره و تار جاهلیت نیز - به خاطر پروا و معنویت بسیارش- پاک روش و پاک منش، یا طاهره خوانده می شد.(7)

دانشمند دیکری آورده است که: آن دخت خرد و پرواپیش از انگیزش پیامبر از سوی خدا، و پیش از ظهور اسلام و فرود قرآن نیز پاک روش و پاک منش می زیست.

«کانَت تُدعی قَبلَ البِعثَۀ، الطاهرۀ».(8)

حضرت خدیجه سلام الله علیها طاهره هستند، هم در جاهلیت و هم در اسلام.(9)

----------------------------------------------

1- - تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، ج1، ص 421؛ تاریخ الخمیس فی احوال انفس نفیس، ج1، ص 263؛ خدیجه بنت خویلد، ص 11 و 12.

2- - فروغ آسمان حجاز، خدیجه سلام الله علیها، ص 36- 38.

3- - مجمع الزوائد، هیثمی، ج9، ص 218.

4- - الکامل فی التاریخ، ج2، ص 175؛ الطبقات الکبری، ج8، ص 15؛ بحارالانوار، ج 16، ص 12؛ الدر المنثور فی طبقات ربات الخدور، ص 180؛ التبیین فی انساب القرشیین، ص 71؛ مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی، ج1، ص 55؛ نهایه الارب فی فنون الادب، فارسی، ج3، ص 151؛ محدثات شیعه، ص 157؛ سیر اعلام النبلاء، ج2، ص 111؛ تنقیح المقال، ج3، ص 77.

5- - خدیجه بنت خویلد، ص 44؛ اعلام النساء، ج1، ص 326.

6- نهایه الارب فی فنون الادب، فارسی، ج3، ص 151.

7- شرح المواهب اللدنیه، ج1، ص 199.

8- الاصابه فی تمییز الصحابه، ج4، ص 281.

9- الروض الانف فی شرح السیره النبویه لابن هشام، ج2، ص 244.

برای حضرت خدیجه سلام الله علیها الفاب فراوانی است که از عظمت بی کران و قداست بی بایان آن حضرت حکایت می کند، که از آن جمله است:

ام المؤمنین خدیجه کبری، اولین همسر فداکار رسول خدا صلی الله علیه و آله و نخسثین بانوی مسلمان و مادر مهربان حضرت زهرا سلام الله علیها است.

ایشان به اعتقاد بسیار از مورخان، 68 سال پیش از هجرت در شهر مکه ولادت یافته است.(1) ولی گروهی دیگر بر این باورند که آن بانو 56 سال پیش از هجرت به دنیا آمده است.(2)

خدیجه 65 سال پیش از هجرت پیامبر در خاندانی بزرگ و بزرگوار دیده به جهان گشود و با اخلاق پسنیده و با صفات برجسته تربیت یافت و به اندیشمندی و تیزهوشی و پاکدامنی و درستکاری آراسته گردید؛ تا آنجا که در روزگار تیر و تار جاهلیت از آن بانوی کمال در میان قبیله و جامعه مردم شهرش به عنوان طاهره یا دخت پاک منش و پاک روش یاد می شد.(3)

خدیجه دختر خویلد بن اسدبن عبدالعزی بن قصی قرشی اسدی، همسر پیامبر صلی الله علیه و آله و مادر فرزندان آن حضرت بود که در سال 68 قبل از هجرت (15 سال قبل از عام الفیل) به دنیا آمد.(4)

عده ای می گویند که میلاد رسول اکرم در همان واقعه «عام الفیل» اتفاق افتاده می توان پی برد که خدیجه پانزده سال بزرگتر از پیامبر بوده است.

محمد بن عمر واقدی می گوید ما و همه اهل علم که پیش ما هستند معتقدیم که خدیجه پانزده سال پیش از سال فیل زاده شده و او هنگامی که پیامبر با او ازدواج فرموده است چهل ساله بوده است.(5) انشاء الله در مبحث ازدواج خواهیم آورد که سن حضرت خدیجه علیها السلام با پیامبر صلی الله علیه و آله هنگام ازدواج 25 سال الی 27 سال بوده است.

--------------------------------------------------

1- - طبقات ابن سعد، ج1، ص 132؛ الاعلام، قاموس تراجم لاشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، ص ج2، ص 302.

2- - خدیجه کبری سلام الله علیها، ص 7.

3- -فاطمه الزهرا بهجه قب المصطفی، ص 187؛ فروغ آسمان حجاز، ص 40.

4- - محدثات شیعه، ص 157؛ اعیان الشیعه، ج6، ص 308؛ موسوعه حیاۀ الصحابیات، ص 325.

5- - الطبقات الکبیر، فارسی، ج8، ص 12و 13؛ زوجات النبی و اولاده، سیره و تاریخ، ص 54.

...به نقل از ابن عباس: خدیجه دختر خویلد بن اسد بن عبد العزی بن قصّی بن کلاب و فاطمه دختر زائده بن اصم از فرزندان لؤی بن غالب، مادر خدیجه و هاله دختر عبد مناف بن حارث بن منقذ، مادر مادر خدیجه و قلابه دختر سعید بن سهم مادر مادربزرگ خدیجه و

رشد و پرورش خدیجه بنت خویلد در خانواده ای اشرافی و او برخوردار از نسبی اصیل و آباء و اجدادی پرافتخار. و ثروت خانواده او معروف در میان اعراب و کشته شدن پدر خدیجه در جنگ فجار.

نساء النبی، ص 12؛ علموا اولادکم، ص 60 و 63؛ امیران ایمان یا زندگی نامه خدیجه کبری و فاطمه زهرا، ص 68 و الدراسه التاریخیه حول نساء النبی و اولاده، ص 22.

خدیجه دختر خویلد بن اسد بن عبد العزی بن قصی بن کلاب از فرزندان کنانه قریشی و فاطمه دختر زائده از بنی عامر بن لؤی از قریش، مادر خدیجه و پدر خدیجه از اشراف مکه و از ثروتمندان آن دیار و هم پیمان شدن او با بنی عبد الدار بن قصی موجب افزایش شرافت او و درگذشت وی در جنگ فجار. (جنگ فجار، جنگی در جاهلیت در ماههای حرام میان قریش و قیس عیلان و شرکت پیامبر در سن 15 سالگی در این جنگ)